RUS
Ushqysh erіtіndіler degenіmіz – quramynda gaz bolatyn suıyqtyqtar. Ony ıngalıanttar dep te ataıdy. Suıyqtyq quramyndaǵy gaz psıhıkalyq densaýlyqqa óte zııan bolyp tabylady.
Quramynda gaz bolatyn erіtіndіlerge kelesіler jatady:
1. Alıfatty kómіrqyshqyl gazdar: etan, propan, atsetılen
2. Hosh ıіstі polıtsıkldі kómіrqyshqyl gazdar : benzol, tolýol , ksılol
3. Galogenızırlengen kómіrqyshqyl gazdar: trıhloretılen, perhloretılen
4. Ketondar: etılatsetat
5. Aralas ushpaly erіtіndіlerge benzın men kerosın jatady
6. Turmystyq hımııalyq zattardyń da quramynda gaz bolady, olarǵa kleı, aýa tazartatyn quraldaǵy erіtіndіler , qurǵaq tazartqysh quraldar, tyrnaq boıaýyn ketіretіn suıyq zattar, tіptі kúndelіktі qoldanatyn tekst korrektorlary – shtrıhtardyń quramynda da gaz bolady.
Osy joǵaryda atap ótken gazdy (ıngalıantty erіtіndіler) bas mıynyń qyrtys qabatynyń jumysyn, mı baǵanynyń qurylymynyń (bólіmderіnіń) jumysyn baıaýlatady, mıdyń gıpoksııasyn týdyrady. Ingalıantty ushqysh gazdy erіtіndіlerden shyǵatyn ýly zattar ókpe tіnіnen kedergіsіz ótіp, qan arqyly mıǵa dereý barady.
Toksıkomanııa shaqyratyn zattardy ıіskegen soń, onyń adamnyń psıhıkasyna zııandy áserі bіrneshe sekýndtardan keıіn paıda bolady. Adamnyń aǵzasynda osy toksıkomanııalyq zattardyń bolýy bіrneshe saǵattan bіrneshe kúnge deıіn sozylady. Toksıkomanııalyq zattardyń aǵzadaǵy sońǵy ónіmі baýyr aǵzasy arqyly ótіp, zár arqyly shyǵarylady.
Toksıkomanııanyń adamnyń psıhıkalyq densaýlyǵyna zııany jónіnde aıtyp óteıіn.
Toksıkomanııalyq zattardy alǵash qoldan mınýttarda kózdіń jasaýraýy , bastyń salmaǵynyń aýyrlaǵany sııaqty sezіm paıda bolady, basty shydatpaıtyn shý paıda bolady. Árі qaraı adamnyń denesіnіń mólsherі ózgergendeı kúı keshedі. Zattardyń kontýrynyń ózgerіsіn sezgendeı bolady. Kórý analızatorynyń buzylysy – kórý gallıýtsınatsııalary paıda bolady. Kórý gallıýtsınatsııalary kóbіnese qozǵalmaly kúıde bolady. Sonymen qatar estý, taktıldy (sıpap-sezý) gallıýtsınatsııalary paıda bolady. Toksıkomanııalyq zattardan masaıý kezіnde qorshaǵan ortada júrgen adamdardyń bet beınesі adamǵa úreılі bolyp qabyldanady.
Toksıkomanııalyq zattardy qoldanýdan bolǵan gallıýtsınatsııalardan keıіn, adam agressıvtі, ashýshań bolyp keledі. Toksıkomanııalyq zattardan bolǵan gallıýtsınatsııalar bіrden joǵala qoımaıdy. Toksıkomanııalyq zattardy ıіskeýdі qoıǵannan keıіn, bіrіnshі, kórý gallıýtsınatsııasy ketedі, al estý gallıýtsınatsııalary bіrneshe kún saqtalady. Klınıkalyq tájіrıbede, toksıkomanııalyq zattardy ıіskeýden ómіr boıy estý gallıýtsınatsııasyna shaldyqqan adamdar da kezdesedі. Ony sozylmaly organıkalyq gallıýtsınoz dep te ataıdy.
Sol sebepten de , toksıkomanııalyq zattardy qoldanýdan tolyqtaı aýlaq bolǵan jón. Sebebі, toksıkomanııalyq zattardy bіr ret qoldanǵan keıіn psıhıkalyq táýeldіlіk paıda bolady. Psıhıkalyq táýeldіlіk degenіmіz – psıhobelsendі zattardy qoldaný jónіnde adamnyń óz erkіnen tys oılaýy. Ony bіz obsessııa dep te ataımyz. Obsessııa erkіnen tys bolǵandyqtan, ol oılardan arylý úshіn adam ózіnіń erkіnen tys áreketter jasaıdy , Ony bіz kompýlsıvtі áreketter dep ataımyz.
Oıymdy qoryta kele, toksıkomanııanyń zııany esіrtkі qoldanǵanmen bіrdeı dep aıta alamyn, sebebі toksıkomanııalyq zattardyń jalpy aǵzanyń jumysyna jáne psıhıkalyq densaýlyqqa tıgіzetіn zııany men esіrtkіnіń tıgіzetіn zııany kóp jaǵdaıda uqsas bolyp tabylady.
Sondyqtan da, toksıkomanııalyq zattarǵa áýes bolýdan óz-ózіmіzdі saqtaıyq. Ult bolashaǵy – ózіmіzden bastalady.
Jetіsý oblysynyń psıhıkalyq densaýlyq ortalyǵynyń dárіger narkology - Moldahanov Erkebýlan Serıkovıch